Κάλαντα των Φώτων
Αν και οι γιορτές των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων, αρχικά, γιορτάζονταν μαζί, κάποια στιγμή έπαψε να συμβαίνει αυτό. Έτσι, καταλαμβάνουν την αρχή και τη λήξη του Αγίου Δωδεκαημέρου, μιας εορταστικής περιόδου δώδεκα ημερών, ενώ στο μέσον της βρίσκεται η εορτής της Περιτομής του Κυρίου μαζί με εκείνη του Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου.
Παλαιότερα, αλλά και στις μέρες μας, η προϋπάντηση των εορτών γινόταν με την ψαλμώδηση των καλάντων. Τα κάλαντα, αν και σήμερα θεωρούνται κάπως δεδομένα, όσον αφορά τη μουσική και τα λόγια τους, παλαιότερα κάθε περιοχή είχε να επιδείξει και ένα ξεχωριστό καλωσόρισμα για την εκάστοτε γιορτή.
Συνήθως ψάλλονται σε μουσικές γραμμές διατονικών ήχων, για να είναι πιο εύκολα σε ευρύ κοινό, ενώ τα περισσότερα είναι γραμμένα σε ήχο α' και πλ. δ'. Για την εορτή των Θεοφανείων ισχύει ο ίδιος, αν μπορούμε να το πούμε, γενικός κανόνας, δηλαδή τα περισσότερα ψάλλονται σε ήχο α' και μερικά σε πλ. δ'. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει πως βασίζονται στο γενικότερο κλίμα της περιόδου κατά την οποία και οι δύο ήχοι δεσπόζουν ("Ἐν Ἰορδάνῃ βαπτιζομένου σου Κύριε" - ήχος α' / Ιδιόμελα του Αγιασμού - ήχος πλ. δ').
Παρακάτω ακολουθεί σε βυζαντινή παρασημαντική αλλά και ευρωπαϊκό πεντάγραμμο ο καλαντισμός της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδος για τα Φώτα σε ήχο πλ. δ', από το βιβλίο του Κων. Μάρκου "Επετειακά Δημοτικά Τραγούδια" (Παιανία 2001). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι στίχοι, οι οποίοι, αφού μας εντάξουν ενεστωτικά στο εορταστικό παρόν, παρουσιάζουν την Παναγία να παρακαλεί τον Πρόδρομο να βαπτίσει τον Κύριο, αν και δεν υπάρχει κάποια πήγή που αναφέρει την παρουσία της στη Βάπτιση. Η λαϊκή πένα κάνει περισσότερο οικείο το σκηνικό, φέρνοντας μας στον νου τις καθιερωμένες βαπτίσεις "μεσ' στην κολυμπήθρα την αργυρή", όπου η μάνα αφήνει το παιδί στα χέρια του αναδόχου για να το καθοδηγήσει στην κολυμβήθρα και στην εν Χριστώ ζωή.
